طرح تجاری (Business Plan) چیست ؟

طرح تجاری (Business Plan) سندی مکتوب است که به تفصیل اهداف یک کسب و کار (معمولا یک کسب و کار نوپا) و راه‌های دستیابی به آن را تعریف می‌کند. طرح تجاری، نقشه راه شرکت را از نظر بازاریابی، مالی و عملیاتی ترسیم می کند.

طرح‌های تجاری، اسناد مهمی هستند که قبل از ایجاد سابقه اثبات شده توسط یک شرکت، برای جذب سرمایه استفاده می‌شوند. طرح‌های تجاری همچنین یک روش مناسب برای ثابت قدمی در مسیر رسیدن به هدف شرکت‌ها هستند.

اگرچه برای مشاغل جدید وجود طرح تجاری بسیار مفید است، اما هر شرکتی، ولو موفق و باسابقه باید یک طرح تجاری داشته باشد. در حالت ایده آل، این طرح تجاری باید به صورت دوره‌ای بررسی و به روز شود تا ببینید که آیا اهداف موردنظر برآورده شده‌اند یا باید در آن‌ها تغییراتی اعمال شود. گاهی اوقات، برای یک کسب و کار که تصمیم گرفته است مسیر کاری خود را تغییر دهد نیز طرح تجاری جدیدی ایجاد می شود.

اهمیت طرح تجاری چیست؟

طرح تجاری یک سند اساسی است که هر کسب و کار نوپایی قبل از شروع فعالیت خود باید آن را تهیه کند. بانک‌ها و بنگاه‌های سرمایه گذاری قبل از بررسی تأمین سرمایه برای مشاغل جدید، اغلب داشتن یک طرح تجاری مناسب را پیش شرط سرمایه گذاری می‌دانند.

شروع فعالیت بدون وجود طرح تجاری، معمولا ایده خوبی نیست. در حقیقت، تعداد بسیار کمی از شرکت ها قادر هستند بدون وجود طرح تجاری به فعالیت خود ادامه دهند. ایجاد و پایبندی به یک برنامه تجاری خوب، قطعاً محسنات زیادی دارد؛ از جمله اینکه می‌توانید از قبل به ایده‌هایتان فکر کنید و بدون اینکه سرمایه زیادی برای تحقق آن‌ها خرج کنید و در نهایت ضرر کنید، ایده‌های زیان‌بار را از مسیر کاریتان حذف کنید.

یک برنامه تجاری مناسب باید تمام چالش‌های یک کارآفرین در هنگام شروع از جمله هزینه‌های چند ماه اول شروع کار را پیش بینی کند و مشکلات احتمالی هر تصمیمی که یک شرکت می گیرد را، مشخص کند. حتی در بعضی موارد فرهنگ سازمانی نیز در این طرح تدوین می‌شود. طرح‌های تجاری، حتی در میان رقبای فعال در یک صنعت نیز به ندرت یکسان هستند. اما همه آن‌ها دارای عناصر اساسی یکسانی هستند، از جمله یک نسخه خلاصه‌ و یک نسخه مفصل و دقیق از کلیت، اهداف و نوع عملکرد کسب و کار، خدمات و محصولات آن.

این طرح همچنین باید شامل یک نمای کلی از صنعتی باشد که کسب و کار مذکور بخشی از آن خواهد بود و اینکه چگونه این کسب و کار خود را از رقبای بالقوه متمایز می‌کند.

المان‌های یک طرح تجاری مناسب

طول طرح تجاری در کسب و کارهای مختلف متفاوت است اما تمام اطلاعات مورد نیاز باید در یک سند 15 تا 20 صفحه‌ای گنجانده شود. اگر عناصر مهمی برای یک کسب و کار وجود داشته باشد که فضای زیادی را اشغال می کند، مانند مدارک ثبت اختراع، باید در برنامه اصلی به آنها ارجاع داده شود و در طرح تجاری فقط به عنوان ضمیمه آورده شوند.

همانطور که در بالا ذکر شد، هیچ دو طرح تجاری‌ای یکسان نیستند. اما همه آن‌ها عناصر یکسانی دارند. در زیر برخی از قسمت‌های مشترک و کلیدی یک طرح تجاری آورده شده است.

خلاصه اجرایی: این بخش از طرح تجاری کل بخش‌های اجرایی شركت و نحوه عملکرد آن‌ها را تشریح می‌كند و شامل توضیح ماموریت شرکت همراه با هرگونه اطلاعات مورد نیاز در مورد شیوه رهبری، تعداد كارمندان و بخش‌های مستقر، فرایندهای عملیاتی و محل استقرار شركت است.

محصولات و خدمات: در این بخش محصولات و خدماتی که قرار است این شرکت ارائه دهد شرح داده می‌شود و همچنین می‌تواند شامل جزئیاتی چون نحوه قیمت گذاری، کیفیت و مزایای این محصولات برای مصرف کننده نیز باشد. از دیگر اطلاعاتی که ممکن است وارد این بخش شود فرآیندهای تولید، حق ثبت اختراعات و همچنین فناوری‌های انحصاری است. هر گونه اطلاعات در مورد فرایند تحقیق و توسعه نیز می‌تواند در اینجا قرار بگیرد.

تجزیه و تحلیل بازار: یک شرکت برای رسیدن به موفقیت نیاز به شناخت کامل از صنعتی که در آن فعالیت می‌کند و همچنین رقبای فعال خود دارد. از طرفی شناخت بازار هدف و نیازهای آن نیز یکی از مهم‌ترین مسائلی است که یک کسب و کار قبل از شروع به کار باید با آن آشنا شود. در این بخش از طرح تجاری مشخص خواهد شد كه این رقبا چه کسانی هستند و چگونه در این صنعت نقش دارد. همچنین تقاضای بازار برای آنچه این رقبا به فروش می رسانند و میزان دشواری به دست آوردن سهم بازار در این شرایط را نیز شفاف می‌کند.

استراتژی بازاریابی: در این بخش نحوه جذب و نگهداری مشتریان برای شرکت بیان می‌شود. همچنین برنامه‌های تبلیغاتی و بازاریابی و اینکه این کمپین‌ها از طریق چه رسانه‌ای انتشار خواهند یافت را نیز بیان می‌کند.
برنامه اقتصادی: برای جذب سرمایه گذاری که برنامه تجاری را می‌خواند، شرکت باید برنامه ریزی مالی و پیش بینی‌های آینده خود را ارائه دهد. برای شرکت هایی که نوپا نیستند و سابقه دارند، صورت‌های مالی، ترازنامه و سایر اطلاعات مالی نیز ممکن است در این بخش گنجانده شود. در عوض طرح تجاری مشاغل جدید شامل اهداف و برآوردهای چند سال اول تجارت و سرمایه گذاران بالقوه خواهد بود.
بودجه: هر کسب و کار موفقی نیاز به در نظر گرفتن بودجه برای بخش‌های مختلف خود دارد. این بودجه شامل هزینه‌های مربوط به کارکنان، توسعه، تولید، بازاریابی و سایر هزینه‌های مربوط به تجارت است.

انواع طرح تجاری

برنامه‌های تجاری به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا اهداف خود را شناسایی کرده و در مسیر رسیدن به آن‌ها باقی بمانند. طرح‌های تجاری می‌توانند به شرکت‌ها کمک کنند تا چالش‌های زمان راه اندازی را مدیریت کنند و بعد از راه اندازی نیز به توسعه کسب و کار آن‌ها کمک می‌کنند. این طرح‌ها همچنین به عنوان وسیله‌ای برای جذب سرمایه گذاران نیز عمل می‌کنند.

اگرچه هیچ برنامه تجاری درست یا غلطی وجود ندارد، اما آن‌ها می‌توانند به دو دسته مختلف تقسیم شوند: سنتی و استارت آپی. طرح تجاری سنتی رایج‌ترین نوع طرح تجاری است. این طرح‌ها استاندارد هستند و در هر بخش جزئیات بیشتری دارند. این طرح‌ها بلندمدت‌تر هستند و کار بسیار بیشتری می‌برند.

از طرف دیگر، برنامه های تجاری استارتاپی کوتاه‌مدت‌تر هستند؛ شاید به اندازه یک صفحه کوتاه و جزئیات بسیار اندک. اگر شرکتی از این نوع برنامه‌ها استفاده کند، در صورت درخواست سرمایه گذار یا وام دهنده، باید جزئیات بیشتری را ارائه دهند.

ملاحظات خاص

پیش بینی‌های مالی:

یک طرح تجاری کامل باید شامل مجموعه‌ای از پیش بینی‌های مالی برای آینده کسب و کار باشد. این اظهارات شامل بودجه کلی، نیازهای فعلی و پیش بینی شده مالی برای آینده نزدیک، تجزیه و تحلیل بازار و استراتژی بازاریابی شرکت است.

ایده پشت ایجاد یک طرح تجاری این است که به مدیران امکان می‌دهد تصویر مشخص تری از هزینه های احتمالی و چالش‌های موجود در مسیر کاری خود داشته باشند و به آن‌ها کمک می‌کند قبل از اجرای ایده‌های خود، ساختارهایشان را متناسب با آن اصلاح کنند.

اگر جنبه‌های خاصی از کسب و کار جدید و جالب باشد، باید در طرح تجاری برجسته شده و برای جذب سرمایه مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، تجارت اتومبیل‌های الکتریکی تسلا موتورز اساسا فقط به عنوان یک طرح تجاری آغاز شد.

سخن پایانی
طرح تجاری، یک سند ثابت نیست. با رشد و تکامل کسب و کار، برنامه تجاری آن نیز باید رشد کند. بررسی سالانه این طرح به یک کارآفرین اجازه می‌دهد تا آن را با توجه به نیاز روز بازار بروز کند. همچنین فرصتی فراهم می‌کند تا به گذشته نگاهی بیندازید و ببینید چه چیزهایی به دست آمده است و چه فرصت‌هایی از دست رفته است. پس آن را به عنوان یک سند زنده تصور کنید که با تجارت شما رشد و تکامل می یابد.

یاشار ظروفی مدیر محتوا