همه چیز درباره کار تعاونی
کار مشارکتی که به آن تعاونی نیز گفته می‌شود، نوعی سازمان است که تحت مالکیت و کنترل اعضای آن است. این سازمان‌ها از این نظر با دیگر انواع شرکت‌ها متفاوت هستند که به نفع اعضای خود شکل گرفته و فعالیت می‌کنند. از این نظر می‌توان گفت که آن‌ها سازمان‌هایی غیرانتفاعی هستند.
این مشاغل تقریباً در هر اندازه‌ای (از نظر تعداد اعضا) فعالیت می‌کنند. بعضی از آن‌ها باشگاه‌های کوچکی هستند متعلق به اعضای یک محله و برخی دیگر شرکت‌هایی بزرگ با هزاران اعضا هستند. برای مثال در ایالات متحده، بیش از 42000 تعاونی وجود دارد. این تعاونی‌ها در مجموع کنترل دارایی‌هایی به ارزش 3 تریلیون دلار را در اختیار دارند که همین موضوع آن‌ها را تبدیل به یک اهرم کمکی بزرگ در اقتصاد آمریکا تبدیل کرده است.
هدف اصلی تعاونی‌ها چیست؟
افراد معمولاً برای کسب مزایا به یک تعاونی می‌پیوندند؛ مواردی چون لذت بردن از انجام ریسک‌های بزرگ تجاری، توانایی خرید عمده، کسب قدرت و یا معنا بخشیدن به زندگی و کارشان.
مشاغل مشارکتی به منظور ارتقا قدرت معامله و چانه‌زنی افراد با تکیه بر کیفیت محصول یا خدمات ارائه شده توسط اعضا سازمان شکل گرفته‌اند. هدف آن‌ها همچنین کاهش هزینه‌های فرایند تولید، فراهم آوردن توان رقابت با شرکت‌های بزرگ و سرمایه‌های گسترده آن‌ها، گسترش فرصت‌های موجود در بازار و استفاده از آن‌ها به منظور به دست آوردن محصولات و خدماتی است که در غیر این صورت غیرقابل دسترس هستند؛ زیرا شرکت‌های انتفاعی آن‌ها را بی‌فایده می‌انگارند.
مالکیت و کنترل یک تعاونی به چه شکل است؟
به طور معمول مالکیت یک کسب و کار سازمانی براساس درصد مالکیت افراد حقیقی از آن بیزنس است. فردی که بیشترین “درصد سهام” یک کسب و کار را داشته باشد مالک آن شرکت به حساب می‌آید. مالکیت تعاونی‌ها تا حدودی متفاوت است. مالکیت یک شرکت تعاونی براساس “میزان مشارکت” هر یک از اعضا آن است. این ساختار مالکیتی بسیار منحصر به فرد است، زیرا می تواند بر اساس فاکتورهای مختلفی باشد؛ از جمله اینکه چه مقدار از خدمات و محصولات تعاونی توسط یک عضو خریده می‌شود. این همان عاملی است که باعث می‌شود تعاونی‌ها با سایر مشاغل بسیار متفاوت باشند.
این مثال را در نظر بگیرید: در یک کسب و کار معمولی، مشتریان برای خرید محصولات آن نیازی به سرمایه گذاری در آن بیزنس ندارند. مثلا برای خرید اتومبیل از ایران‌خودرو نیازی نیست که سهامدار آن باشید. یا بالعکس، شما لزومی به خرید محصولات یا استفاده از خدمات کسب و کاری که در آن سهامدار هستید، ندارید. مثلا برای داشتن سهام لینکدین، نیازی به داشتن حساب کاربری در این سرویس ندارید. در یک شرکت تعاونی، شما باید از محصولات و خدمات آن‌ها استفاده کنید تا بتوانید در آن سرمایه گذاری کنید. به همین ترتیب، نمی‌توانید محصولات یک تعاونی را بخرید یا از خدمات آن بدون اینکه در آن سرمایه‌گذاری کنید، استفاده کنید. ممکن است به نظر برسد که این یک مشکل مرغ و تخم مرغی است، اما به طور معمول با تنظیم یک اساسنامه تعاونی این موضوع حل می‌شود. در این حالت مشخص می شود که چه چیزی در اولویت قرار دارد؛ خرید سهام یا خرید محصولات.
در بحث کنترل هم تفاوت‌هایی بین تعاونی‌ها و یک شرکت عادی وجود دارد. در یک شرکت عادی، به هر سهم یک رأی اختصاص می‌یابد. این بدان معناست که سرمایه گذاران می‌توانند سهام خود را برای به دست آوردن سطح خاصی از کنترل در این کسب و کار خریداری کنند. در یک شرکت تعاونی اوضاع بسیار متفاوت است. هر یک از اعضا فقط یک رای واحد دارند و این مسئله باعث وجود برابری در حقوق اعضا می‌شود. سپس همه اعضا در اداره بخش‌های مختلف تعاونی شرکت می‌کنند و مسئولیت‌های مربوط به آن را بین خود تقسیم می‌کنند.
مزایا و معایب تعاونی‌ها چیست؟
در تعاونی‌ها مزایا و معایب بسیاری وجود دارد که باید قبل از تصمیم گیری در مورد مناسب بودن این بیزنس مدل برای خودتان، آن‌ها را در نظر بگیرید:
مزایای کار مشارکتی یا تعاونی‌ها
یکی از بزرگترین مزایای یک شرکت تعاونی، برابری اعضا در مدیریت آن و میزان دموکراتیک بودن ساختار کلی آن است. این نوع مدیریت عادلانه در سازمان باعث می‌شود کسب و کارهای مشارکتی بسیار پایدارتر از یک کسب و کار عادی باشند. اعضای یک تعاونی می‌آیند و می‌روند بدون اینکه عملکرد سازمان را مختل کنند. در این حالت هر زمان که تغییر لازم باشد، کل اعضا نیاز به تصمیم گیری درباره آن دارند. همچنین، از آنجا که هر یک از اعضا فقط یک رای واحد دارند، هر کس دارای جایگاه برابری با دیگر اعضا دارد؛ بدون توجه به اینکه چند سهام در تعاونی دارد.
تعاونی یک شخص حقوقی محسوب می‌شود، بنابراین مسئولیت بدهی‌ها را کل مجموعه بر عهده می گیرد به جای اینکه به کارمندان، مدیران یا سهامداران متکی باشد. مگر در شرایطی که جرم، تقلب یا سهل انگاری حقوقی‌ای رخ داده باشد. در این شرایط مسئولیت هر یک از اعضای تعاونی صرفا محدود به بخشی است که در آن سرمایه گذاری کرده است.
تعاونی‌ها مجموعه‌ای از مزایای اقتصادی خود را به اعضا نیز اعطا می‌کند. به عنوان مثال تعاونی‌های مصرف کننده را در نظر بگیرید: اعضای این تعاونی‌ها در ازای سهامی که می‌خرند به صورت دوره‌ای سود سهامشان را دریافت می‌کنند. این سود سهام با توجه به هزینه‌ای که اعضا برای محصولات تعاونی می‌کنند، تعیین می‌شود. همچنین اعضایی که به طور مشخص کارمند تعاونی هستند نیز از تخفیف‌هایی برای خرید کالاهای همان تعاونی برخوردار هستند.
تعاونی‌ها تا حدی اعضا را از مالیات بر درآمد نیز معاف می‌کنند. اعضا فقط براساس درآمدی که از تعاونی دریافت می‌کنند مالیات پرداخت می‌کنند، نه به صورت انفرادی یا به عنوان یک شرکت. بعضی تعاونی‌ها نیز به فراخور نوع کارکردشان درست مانند مشاغل عادی مالیات دریافت می‌کنند. با این حال، آن‌ها می‌توانند با پرداخت مبالغی به اعضای خود در قالب سود سهام یا تخفیف محصولات و خدمات، در معرض تخفیف مالیاتی قرار بگیرند. تعاونی‌ها همچنین در بعضی کشورها، کمک‌های مالی‌ای نیز به صورت وام و کمک هزینه از طرف دولت دریافت می‌کنند.
تعاونی‌ها بر اساس فلسفه کمک متقابل بنا شده‌اند. آن‌ها فقط به فکر بالا بردن سطح اقتصادی اعضا نیستند، بلکه از نظر اخلاقی و اجتماعی نیز آن‌ها را تحت پوشش قرار می‌دهند. عضویت در تعاونی می‌تواند روحیه استقلال طلبی، همکاری و شکیبایی را به افراد القا می‌کند.
معایب کار مشارکتی یا تعاونی‌ها
تعاونی‌ها در هنگام جذب سرمایه، انگیزه کمتری برای جذب سرمایه گذاران بزرگ دارند. آن‌ها معمولا پس از دانستن اینکه اندازه سرمایه گذاری آن‌ها تاثیری بر میزان قدرت و نفوذشان در سازمان ندارد، از سرمایه گذاری خودداری می‌کنند. تعاونی‌ها همچنین وقتی می‌خواهند سرمایه استقراضی خود را از بانک ها و سایر موسسات مالی بگیرند، گاهی اوقات دچار مشکل می‌شوند. این امر مدل تجاری تعاونی را برای کسانی که هزینه راه اندازی کمی دارند، به یک مدل تجاری ایده آل تبدیل می‌کند.
از آن جایی که مشاغل سنتی دارای قدرت مرکزی هستند، می‌توانند به سرعت راجع به مسائل مهم تصمیم بگیرند. در تعاونی‌ها همه اعضا باید گرد هم آیند و راجع به مسائل مهم تصمیم‌گیری کنند و همین امر باعث می‌شود که این کار وقت گیرتر شود. از این نظر در صورت لزوم تصمیم گیری سریع راجع به مسائل مختلف، ممکن است تعاونی‌ها با مشکلات جدی روبرو شوند.
بیشتر تعاونی‌ها به علت کمبود بودجه، مدیران حرفه‌ای ندارند. تعاونی‌ها متخصصان ماهر و گران قیمت را جذب نمی‌کنند مگر اینکه خودشان نیز عضو همان تعاونی باشند. تعاونی‌ها به طور کلی منابع لازم برای پرداخت حقوق بالا به افراد را ندارند. به همین دلیل بسیاری از تعاونی‌ها به دلیل ضعف مدیریت و سازماندهی می‌توانند در نهایت شکست بخورند.
یک کسب و کار برای رسیدن به موفقیت نیاز به تلاش‌های مستمر و طولانی مدت دارد. برای کسب و کارهای عادی، این مسئله طبیعی است زیرا انگیزه کسب سود بالا برای صاحبان آن وجود دارد. در تعاونی، عدم انگیزه سود ممکن است منجر به عدم علاقه شود. همین موضوع می‌تواند زمینه شکست تعاونی در بلندمدت را ایجاد کند.
هنگام راه‌اندازی یک تعاونی، داشتن یک تصویر بزرگتر از آینده بسیار مهم است. اقداماتی که در سال‌های اول انجام می‌شود نیز با توجه به این قانون انجام می‌شود.
نکاتی که قبل از راه‌اندازی یک تعاونی باید بدانید
کمیته رهبری: این گروه خاص از افراد می‌توانند ارزش‌های اصلی و ماموریت تعاونی را شناسایی کرده و همچنین اعضای بالقوه تعاونی را نمایندگی کنند. سپس می‌توانند برنامه‌ای تدوین کرده و تحقیقات لازم را برای توسعه کسب و کار انجام دهند.
تحقیق و بررسی: در این مرحله، باید فرصت‌های موجود در بازار را مطالعه کنید. شما همچنین باید چالش‌های بازار هدف، هزینه‌های مالی و عملیاتی را نیز در نظر داشته باشید. همچنین باید امکان دریافت کمک‌های مالی و فنی از دولت را بررسی کنید.
پیش نویس اساسنامه قانونی: همه شرکت‌های تعاونی، افراد حقوقی هستند و باید در این دسته قرار بگیرند و باید یک اساسنامه قانونی داشته باشند. یک مشاور حقوقی استخدام کنید تا این فرایند اداری را برای شما انجام دهد. در مورد گستره کارتان نیز بسیار جامع نگاه کنید. ممکن است بعد از مدتی کار شما توسعه پیدا کند. در این صورت اگر اساسنامه اولیه را جامع نوشته باشید دیگر نیازی به تغییر و بازنویسی آن ندارید.
طرح تجاری: طرح تجاری از آن‌جایی که راهنمای گام به گام تعاونی از ابتدای کار است باید با جزئیات و با دقت نوشته شود.
جذب سرمایه: تعاونی شما هر کاری که قرار است انجام دهد نیاز به تأمین مالی خواهد داشت. بودجه اولیه می‌تواند از طرف خود اعضا تأمین شود. با این حال، شما همچنین می‌توانید امکان گرفتن بودجه از دولت، موسسات مالی و سرمایه‌گذاران خصوصی را نیز بررسی کنید.
پس از انجام این مراحل می‌توانید تعاونی خود را با خیال راحت راه‌اندازی کنید.
سخن پایانی
تعاونی‌ها بخش مهمی از اقتصاد کشورهای پیشرفته و در حال توسعه در دنیا هستند. تعاونی‌ها می‌توانند کمک بزرگی به افراد محلی برای کسب درآمد و تقویت روحیه همکاری بین آن‌ها باشد. تعاونی‌ها اگر خشت اولشان درست گذاشته شده باشد می‌توانند به یک سازمان غیرانتفاعی بزرگ و قدرتمند تبدیل شوند. اما قبل از راه‌اندازی یک تعاونی باید بسیار تحقیق کنید. قوانین رسمی کشور، شرایط اجتماعی و اقتصادی و بسیاری مسائل می‌توانند روی نوع کار تعاونی شما تاثیر بگذارند.
یاشار ظروفی مدیر محتوا
